Qığırdaq Xəstəlikləri

Oynaq qığırdaqları bioloji xüsusiyyətləri ilə oynaqlarımızda çox az sürtünmə ilə yumşaq və ağrısız bir hərəkət təmin edir. Damar və ya sinir quruluşu olmayan oynaq qığırdaqının bu unikal histoloji quruluşu və məhdud sağalma qabiliyyəti oynaq qığırdaqını degenerativ (aşınma ilə inkişaf edən) və ya travmatik qığırdaq xəstəliklərinə meylləndirir. Buna görə də, həyat dövrümüzdə qocalma və ya gündəlik və idman fəaliyyətləri ilə inkişaf edən mexaniki travmalar nəticəsində oynaq qığırdaqlarında bir çox zədələnmələr meydana gələ bilər.

Ümumiyyətlə qığırdaq xəstəlikləri degenerativ və travmatik olaraq iki fərqli şəkildə qiymətləndirilməlidir. 

• İllər ərzində degenerativ şəkildə inkişaf edən qığırdaq zədələnməsi məhdud bir sahədə deyil, daha çox oynaqları təsir edir və ilk dövrdə qığırdaq təbəqəsinin məhdud bir hissəsini təsir edərkən, sonrakı dövrlərdə bütün qığırdaq təbəqələrini təsir edən lezyonlara qədər irəliləyə bilir. dövr.
• Travmalarda tez-tez travmatik çarpaz bağ yırtığı və patella dislokasiyası kimi müşayiət olunan əlavə zədələr olur. Bu cür zədələrdə tez-tez bir fokus (qismən sahə) sahəsi təsirlənsə də, bütün qığırdaq təbəqəsinin və hətta subkondral sümüyün (qığırdaq təbəqəsinin bir qədər altındakı sümük) də təsirləndiyi görülə bilər. 

Bunları qığırdaq şişləri və infeksiyaları, saxlama və metabolik xəstəliklər kimi sıralamaq olar. Bu xəstəliklərin ortaq nöqtəsi zamanla qığırdaq itkisinin müşahidə edilməsidir. Birgə quruluşun bu mühüm tikinti bloku zamanla degenerasiyaya uğrayır və sümük onun altında sərtləşərək səthi olur. Yuxarıda sadalanan qığırdaq xəstəlikləri tez-tez istifadə olunan adla kalsifikasiyaya səbəb olur. Onlar oynağın son mərhələsinin zədələnməsinin xəbərçisidir.

Qığırdaqları qorumaq mümkündürmü?

Xəstənin ehtiyaclarına uyğun olaraq oynağın hərəkətliliyi kafi olduğu müddətcə travmatoloq dəstəkləyici müalicələrə üstünlük verir.

Oynaq quruluşunda yaranan pozğunluq erkən dövrdə düzəldilməsə və düzəldilməzsə, oynaq bir neçə il ərzində orqan kimi yararsız hala düşür.

Qığırdaq Xəstəliklərində Qığırdaq Bərpa Üsulları

Oynaq Qoruyucu Yanaşma:

• Zədələnmiş oynaq sabitlik və dinamika əldə etmək
• Oynaq ətrafında əzələlərin gücünün qorunması
• Əzələlərin vəziyyətini və koordinasiyasını təmin etmək
• Oynaq zədələnmədən sonra beyindəki hərəkət mərkəzlərini öyrətmək
• Oynaq zədələnmənin inkişafının qarşısını almaq üçün
• Qığırdaq şəfasını dəstəkləyən olaraq siyahıya alınmışdır.

Menisküs Qoruyucu Yanaşma

Menisküs və bənzəri bir çox oynaqda daha çox qoruyucudur. Oynaq səthində əks olunan təzyiqin azaldılması, dizdaxili maye hərəkətlərinin oynağı qidalandırmasına kömək edir. Oynaq zədələnmə prosesində sümüklərin səthlərində aşınmaya görə uyğunluq pozğunluqları müşahidə olunur. Menisküsə paralel olaraq struktur dəyişiklikləri müşahidə olunur. Menisküs degenerasiyasının müxtəlif növləri vardır ki, bunları yırtılma və anatomik yerdəyişmə kimi ümumiləşdirmək olar.

Degenerasiyaya uğramış menisküslər üzərinə düşən yüklərə nisbətdə oynaqdan itələnir. Bu vəziyyətdə, menisküsün altındakı sümük dəstəyindən məhrum olduğu üçün disfunksiya göstərir. Menisküsləri iş sahəsinə qaytarmaqla onların strukturu və funksiyaları qorunub saxlanıla bilər. Bu səbəblə yırtılmış menisküslərin tikilməsi və süni və ya təbii toxumalarla tikilməsi mümkün olmayan menisküslərin bərpası oynaq strukturlarının qorunmasının əsasını təşkil edir.

Oynaq Təmizlənməsi

Oynaq təmizlənməsi olaraq bilinən bu proseslə qığırdaq tərəfindən məhv edilən oynaqdakı zədələnmiş oynaq hissəcikləri zamanla bağlanması lazım olan sümük parçalarından ayrılaraq oynaq boşluğuna düşür. Onlar oynaq mayesi ilə qidalana bilirlər və onlara oynaq siçan deyilir.

Bundan əlavə, oynaqda olan digər yad cisimlərin toxuma və iltihab qalıqlarının təmizlənməsi oynağın işini yüngülləşdirir. Oynağı zədələyən iltihablı və kimyəvi mexanizmləri yumaqla da dayandırmaq mümkündür.

Oynaqların təmizlənməsi uzman ortoped-travmatoloq tərəfindən artroskopiya yardımlı cərrahi cihazlardan istifadə etməklə həyata keçirilə bilər.

Oynağın Qismən Yenilənməsi

Oynaq səthinin bütövlüyü pozulmuş xəstələrdə və ya sürətli reaksiya istəyən xəstələrdə bioloji üsullardan istifadə oluna bilməyən hallarda, bütün oynağın korlanmasına imkan vermədən yalnız müvafiq nahiyənin yenilənməsinə qismən yenilənmə üsulu deyilir. Hüceyrəvi müalicələrlə zədələnmiş qığırdaq təmizləndikdən və formalaşdıqdan sonra onun sağalmış vəziyyəti müşahidə edilir.

Başqa bir üsulla bu sahə süni örtüklə müalicə olunur.  Bu üsulda müalicədən əvvəl xəstənin zədələnmiş sahəsinin xəritəsi çəkilir və həmin nahiyə üçün xüsusi məhsul sifariş edilir. Bu, çox məşhur bir üsuldur, çünki o, erkən dövrdə birləşmənin bütövlüyünü qoruyur və erkən hərəkət və çəki daşımağa imkan verir.

Yeni Qığırdaq Əmələ Gətirən Bioloji Müalicə 

Qığırdaq xəstəliyinə tutulmuş bölgə tapılaraq təmizlənir və məcun konsistensiyasına gətirilən qığırdaq toxuması yatağın hazırlandığı yerə əkilir və qığırdaq inkişafı təmin edilir.

Onun üstünlüyü açıq diz əməliyyatına ehtiyac olmadan oynaq qığırdaqlarının bərpasını təmin edir.

Mikro Sınıq: Qığırdaq sahəsi artroskopik alətlərlə təmizləndikdən sonra səthdə sümük iliyindən gələn sümüklərlə öz səthini örtməsinə kömək edən qırıqlar yaradılır.

Mosaicplasty = Qığırdaq Transplantasiyası

Qığırdaq örtüyü qorunmuş sümüklərin travmatoloq tərəfindən qığırdaq zədələnmiş nahiyəyə mozaikaya bənzər bütünlük yaradacaq şəkildə köçürülməsidir.

Süni Qığırdaq – mozaikoplastikada istifadə edilən texnikanın süni məhsullarla aparılması üçün müalicə formasıdır. Üstünlüyü ondan ibarətdir ki, qığırdaq alındığı nahiyəyə heç bir ziyan vurulmur.

Xəstədən Alınan Toxuma

Hüceyrələri laboratoriya mühitində çoxaldılır və travmatoloq tərəfindən icra olunan əməliyyatla yenidən xəstəyə əkilməsi üçün hazırlanır. Hüceyrələrin üçölçülü mühitdə müvafiq memarlıq strukturlarını qoruyub saxlaya bilməsi və bu təbii qığırdaq arxitekturasını təqlid edən toxumada qalması üçün yeni biomateriallar hazırlanmışdır. Hüceyrələrdən süni toxumanın inkişafına rəhbərlik edən bu bələdçi materiallara toxuma mühəndisliyi məhsulları deyilir. Bu materiallar bədənə uyğundur və müəyyən müddətdən sonra ətraf mühitdən əriyir.

Degenerativ Qığırdaq Xəstəliklərinin Müalicəsi

Degenerativ qığırdaq xəstəlikləri tez-tez orta yaşlı (40-60 yaş) xəstələrə təsir göstərir. Müalicədə travmatoloq qərarı; Xəstənin yaşına, funksional fəaliyyət gözləntilərinə və xəstəliyin mərhələsinə uyğun olaraq verir.

Burada şikayətlərə səbəb olan qığırdaq xəstəliklərinin müalicəsində; Ağrı və iltihabı azaldan dərman müalicəsi, fiziki müalicə və reabilitasiya və fəaliyyət dəyişiklikləri kimi qeyri-cərrahi müalicələr təsirli ola bilər. Bundan əlavə, artikulyar qığırdaqda degenerativ prosesin irəliləməsini dayandırmaq üçün; Birgə inyeksiyalar tətbiq oluna bilər və müalicə üçün neytrofitik qida əlavələri (məsələn, qlükozamin, xondroitin) istifadə edilə bilər.

Degenerativ qığırdaq xəstəliklərinin müalicəsində oynaqlara vurulan iynələr tez-tez seçilən müalicə üsuludur. Bu inyeksiyalarda; Trombositlə zəngin plazma (PRP), hialuron turşusu, sitokin və ya peptid ehtiva edən məhsullar istifadə edilə bilər.

Travmatik Qığırdaq Xəstəliklərinin Müalicəsi

Travmatik qığırdaq zədələnməsindən sonra zədələnmiş nahiyə, bədənin sağalma mexanizmləri yetərli olmadığı zaman oynaqda ağrı və şişkinlik kimi şikayətlərə səbəb olur. Bu hallarda travmatoloq zədələnmiş nahiyənin yerini (dizin daxili hissəsi, dizin xarici hissəsi, məsələn, bud sümüyü və ya baldır sümüyünün oynaq səthi), ölçüsünü, ilk zədədən sonra keçən müddəti, və xəstənin yaşını nəzərə alır.